رژیم قلیایی
مقدمه
هرگاه بخواهیم از شگفتی های خلقت صحبت کنیم، بی شک سیستم های تنظیمی بدن انسان یکی از این موارد خواهند بود. یکی از این سیستم های دقیق تنظیمی در بدن انسان، سیستم تنظیمی اسید و باز خون و مایعات بدن است. برای درک بهتر این مفهوم ابتدا به توضیحاتی درباره مقیاس PH توجه کنید.
مقیاس PH یا مقیاس اسید و باز، مقیاسی پیچیده درباره خاصیت قلیایی یا اسیدی یک محلول است. عدد مربوط به مقیاس PH از 0 تا 14 متغیر است. به عنوان مثال PHآب مقطر که نه خاصیت قلیایی دارد و نه خاصیت اسیدی، 7 است. محلول هایی که عدد PH آن ها از 7 کمتر است دارای خاصیت اسیدی و محلول هایی که PH آن ها از 7 بیشتر است دارای خاصیت قلیایی هستند. مقیاس PH، یک مقیاس عددی پیچیده است به طوری که با تغییرات اندک در عدد PH، میزان خاصیت اسیدی محلول به طرز چشمگیری تغییر می کند.
PH خون بین عدد 7.35 تا 7.45 متغییر است. محدوده PH بین 7.35 تا 7.45 برای انجام واکنش های شیمیایی بسیار مطلوب است و اگر PH خون فراتر یا کمتر از این محدوده باشد، مشکلات متعددی برای روند سوخت و ساز بدن ایجاد خواهد شد به همین علت بدن انسان مکانسیم های دقیقی برای تنظیم PHخون و مایعات بدن دارد. به صورت کلی بیشتر واکنش های شیمیایی بدن انسان اسید تولید می کنند. اسیدکربنیک بیشترین اسید تولید شده توسط سلول های بدن در روند سوخت و ساز و تنفس سلولی است.
به طور کلی ریه ها و کلیه ها، به صورت هماهنگ، وظیفه کنترل اسیدیته خون را به عهده دارند. ریه ها با دفع دی اکسید کربن و کلیه ها با دفع اسید از طریق ادرار، هماهنگ با هم عمل می کنند.
در شرایط خاص مثل آسیب به کلیه ها، آسیب به ریه ها، بیماری های مختلف و ...، تنظیم میزان PH خون با اختلال مواجه می شود. دراثر این عوامل اگر PHخون به زیر 7.35 سقوط کند، اسیدوز و اگر به بالای 7.45 آلکالوز رخ می دهد. ادعای رژیم آلکالوز بر این است که با مصرف مواد غذایی که خاصیت قلیایی در خون ایجاد می کنند، می توانید از مشکلات متعدد ناشی از افزایش اسیدیته خون از قبیل: بیماری های قلبی عروقی، سرطان، دیابت و ... در امان باشید! در ادامه این مقاله درباره رژیم غذایی آلکالوز یا قلیایی مطالبی را عنوان خواهیم کرد و همچنین به بررسی ادعای مطرح شده توسط طرفداران این رژیم خواهیم پرداخت!
بخش اول: نگاه کلی
در این بخش چه می آموزید؟
در این بخش درباره تاریخچه، توضیحات کلی، لیست غذاهای قلیایی و لیست غذاهای اسیدی مطالبی را خواهید خواند.
تاریخچه
تاریخچه اصلی رژیم آلکالاین به عنوان یک رژیمِ درمانی به قرن بیستم باز می گردد ولی تحقیقات انجام شده روی PH خون به قرن 19 باز می گردد. کلود برنارد، فیزیولوژیست فرانسوی معروف قرن 19، تحقیقات گسترده ای درباره اسیدیته مایعات بدن انجام داد. او مشاهده کرد PH ادرار افراد با مصرف فرآورده های حیوانی، اسیدی و با مصرف فرآورده های گیاهی، قلیایی می شود.
تحقیقات بعدی توسط پیر مارسلین برتلوت، شیمی دان معروف فرانسوی و مخترع بمب کالریمتری ( دستگاهی که با سوزاندن مواد غذایی، انرژی موجود در آن ها را اندازه گیری می کند.) انجام شد. او طی آزمایش متوجه شد PH خاکستر باقی مانده از مواد گیاهی دارای خاصیت قلیایی و PH خاکستر باقی مانده از فرآورده های حیوانی دارای خاصیت اسیدی است. در ادامه تحقیقات متعددی در این زمینه صورت گرفت.
در ادامه این ایده مطرح شد مواد غذایی با خاکستر قلیایی، نه تنها PH ادرار را افزایش می دهند، بلکه می توانند PH خون را هم افزایش بدهند. این ادعا توسط تحقیقات و آزمایشات گسترده رد شد چرا که بدن مکانیسم های دقیقی برای تنظیم PHخون دارد یعنی بلافاصله پس از اسیدی شدن یا قلیایی شدن خون، PH به محدوده نرمال باز می گردد. لذا این ادعای رژیم آلکالاین از نظر علمی پشتوانه ندارد و غلط است. بیشتر شهرت رژیم آلکالاین به سال 2010 باز می گردد چرا که تعدادی از سلبریتی ها مثل ویکتوریا بکهام و سارا فرگوسن این رژیم را پیشنهاد دادند و در فضای مجازی مشهور شد. البته عادات غذایی سالم و فوایدی که خاکستر بازی مواد غذایی توصیه شده در این رژیم دارند، باعث می شوند این مقاله را ادامه دهیم!
توضیح کلی
جالب توجه است یک نوع رژیم آلکالاین وجود ندارد و انواع متنوعی از این رژیم طراحی شده تا حدی که می تواند شما را گیج کند!
بعضی از آن ها به منظور اثرات کوتاه مدت طراحی شده اند که بیشتر شامل سبزیجات، میوه جات و آب میوه ها هستند ولی بعضی از آن ها به منظور اثرات بلند مدت طراحی شده اند که علاوه بر موارد کوتاه مدت، انتخاب های غذایی بیشتری از دسته غذاها با خاکستر قلیایی دارند.
عدد استاندارد مشخصی برای نسبت مصرف غذاهای با خاکستر قلیایی به مصرف غذاهای با خاکستر اسیدی وجود ندارد اما در رژیم قلیایی عمدتا 80 (خاکستر بازی) به 20 (خاکستر اسیدی) است. این عدد می تواند تا 60 به 40 هم کاهش یابد! بیشتر تاکیدات و توصیه های رژیم آلکالاین، بر انتخاب های غذایی است و خیلی بر روی مقدار انرژی دریافتی و اندازه واحدهای غذایی تاکید نمی کند.
به صورت کلی رژیم آلکالاین، توصیه ای مبنی بر میزان فعالیت فیزیکی در روز ندارد. از سال 2000 بسیاری از وبسایت ها که نگاه تجاری به رژیم آلکالاین داشتند، شروع به فروش مجلات، کتاب ها و محصولات غذایی مختلف به کاربران خود داشتند. برای مثال، آب قلیایی شده، مواد غذایی غنی شده با قلیاها و ... از محصولات معرفی شده این وبسایت ها بود. البته مقالات پزشکی بسیاری از این محصولات را مضر دانستند و ممنوع کردند. در نظر داشته باشید برای پیروی از رژیم آلکالاین، نیاز به هیچ یک از موارد بالا نخواهید داشت!
یکی از ادعاهای فروشندگان آب های قلیایی! این است که مصرف این مایعات می تواند ریسک بروز سرطان را کاهش دهد که تحقیقات انجام شده این ادعا را رد می کند.
در ادامه چند نمونه را از انتخاب های غذایی با خاکستر اسیدی و قلیایی خواهید خواند.
غذاهای با خاکستر قلیایی
میوه ها: توت سیاه، سیب، پرتقال، زردآلو، هلو، گلابی، هندوانه، توت فرنگی، کشمش و ...
سبزیجات: گوجه فرنگی، کرفس، هویج، مارچوبه،کلم بروکلی، خیار، لوبیا سبز، کاهو، اسفناج، سیب زمینیها و ...
حبوبات: سویا، توفو و ...
نوشیدنی ها: آب سیب شیرین نشده
شیرین کننده ها: عسل
غذاهای با خاکستر اسیدی
گوشت: مرغ، گوشت خوک، گوشت گاو، بوقلمون، سالامی و ...
ماهی: ماهی کاد، قزل آلا و ...
تخم مرغ و لبنیات: تخم مرغ، شیر کامل، بستنی، پنیر، ماست و ...
حبوبات: عدس
آجیل: گردو، بادام زمینی
محصولات غلات: نان سفید، نان گندم کامل، برنج قهوه ای، پاستا، آرد سفید
نوشیدنی ها: قهوه، مشروبات الکلی
غذاهای فرآوری شده
در نظر داشته بعضی از ورژن های رژیم آلکالاین، دارای لیست موارد ممنوع سخت تری هستند که علاوه بر غذاهای با خاکستر اسیدی شامل : شکر تصفیه شده، نوشیدنی های کافئین دار، و ... است.
بخش سوم: مزایا و معایب رژیم آلکالاین
در این بخش چه می آموزید؟
در این بخش درباره مزایای بالقوه و هشدارهای رژیم قلیایی مطالبی را عنوان خواهیم کرد.
مزایای رژیم آلکالاین
علیرغم اینکه ادعای رژیم آلکالاین مبنی بر کاهش PH خون رد شده است، به دلیل مزایای فراوانی که دارد، توسط بسیاری از متخصصین توصیه می شود.
از اصلی ترین فواید رژیم قلیایی، کاهش وزن، حداقل در مراحل ابتدایی رژیم غذایی است. در رژیم قلیایی، میوه جات و سبزیجات به فراوانی وجود دارند که کالری بسیار کمتری از غذاهای گروه اسیدی مثل گوشت ها، لبنیات، غلات و ... دارند. این مساله می تواند کاهش وزن در دنبال کنندگان رژیم قلیایی را توجیه کند.
فیبر بالای موجود در منوی غذایی رژیم آلکالاین، با جذب آب، حجم بیشتری به خود در معده می گیرد و می تواند باعث مهار اشتها شود .در افرادی که در پی رژیم های کاهش وزن با سختی کمتر هستند، مهار اشتها، می تواند کمک کننده باشد.
یکی دیگر از فواید پایبندی به رژیم قلیایی، پیشگیری از پوکی استخوان است. تحقیقات نشان داده اند رژیم های گیاهخواری و بر پایه گیاهان مثل رژیم آلکالاین، اگر دارای کلسیم، پروتئین و ویتامین D کافی باشند، می توانند حتی بیشتر از سایر رژیم های غذایی از پوکی استخوان پیشگیری کنند. مکانیسم و علت این موضوع هنوز به درستی مشخص نشده است اما آن چیز که واضح است، این است که رژیم آلکالاین (اگر دارای مقادیر کافی ویتامین D و کلسیم باشد) نه تنها ضرری برای سلامت استخوان ها ندارد، بلکه می تواند از پوکی استخوان پیشگیری کند. تاثیر مثبت رژیم قلیایی بر استخوان ها به خاطر خاکستر قلیایی وعده های غذایی آن نیست بلکه به خاطر تعدد میوه جات و سبزیجات در این رژیم است.
در صورتی که مصرف غذاهای تولید کننده خاکستر اسیدی زیاد شوند، ریسک بروز سنگ های کلیه افزایش می یابد چرا که سنگ های کلیه، عمدتا در PH پایین تر تشکیل می شوند.
پیشگیری از بروز سنگ کلیه، یکی دیگر از فواید پایبندی به رژیم قلیایی است. غذاهایی که در رژیم آلکالاین آزاد هستند، با تولید خاکستر قلیایی می توانند از بروز سنگ کلیه جلوگیری کنند.
میوه جات و سبزیجات حاوی ترکیباتی به نام فیتوکمیکال ها ( ترکیبات شیمیایی فعال گیاهی که خواص زیادی دارند.) هستند. این ترکیبات، پیشگیری کننده از بروز سرطان هستند و همچنین فیبر بالایی که انتخاب های غذایی رژیم آلکالاین دارد، می تواند در این راستا کمک کننده باشد.
به علت مقادیر بالای ویتامین C در منوی غذایی آلکالاین، این رژیم با تقویت سیستم ایمنی، می تواند به مقاومت بدن در برابر بیماری ها کمک کننده باشد.
با توجه به مقادیر بالای آنتی اکسیدانی رژیم آلکالاین، تشکیل پلاک در عروق کاهش می یابد و از این طریق، این رژیم خاصیت پیشگیری کننده در برابر بیماری های قلبی- عروقی دارد.
یکی دیگر از ادعاهای رژیم آلکالاین، کاهش خستگی افراد دنبال کننده است که هنوز از نظر علمی اثبات نشده است.
هشدارها
افراد مبتلا به سرطان، قبل از پیروی از هرنوع رژیم غذایی، باید با پزشک خود مشورت کنند. افرادی که برای پوکی استخوان، آرتروز، عفونت مجاری ادراری، سنگ های کلیوی، سردرد یا دیگر شرایط خاص دارو مصرف می کنند، باید تداخلات داروها با مواد غذایی را در نظر بگیرند و قبل پیروی از رژیم غذایی، با پزشک خود مشورت کنند. بعضی از افراد گمان می کنند پیروی از رژیم آلکالاین، می تواند مشکلات سلامتیشان را برطرف کند و از مصرف داروهای تجویز شده دست می کشند که کار عاقلانه ای محسوب نمی شود!
حتما باید مراقب باشید در صورت پیروی از رژیم غذایی، از دریافت کافی پروتئین و کلسیم اطمینان حاصل کنید. همانظور که توضیح داده شد، گوشت و شیر در منوی غذایی رژیم آلکالاین، ممنوع است. این دو انتخاب غذایی، از منابع خوب پروتئین و کلسیم هستند، لذا در صورت پیروی از رژیم غذایی قلیایی، این نکته را در نظر داشته باشید.
دنبال کردن رژیم غذایی قلیایی بسیار مشکل است چرا که تهیه اقلام غذایی رژیم قلیایی بسیار مشکل است و برای کسانی سفره غذاییشان با خانواده یکسان است، کار سخت تر می شود. همچنین باید تمام موارد رژیم را خودتان تهیه کنید و استفاده از غذاهای فرآوری شده ممنوع است که کار را سخت تر از قبل می کند!
بخش چهارم: نتیجه گیری نهایی و منابع
نتیجه گیری:
افرادی که علاقه زیادی به پیروی از رژیم قلیایی دارند، باید در نظر داشته باشند رژیم قلیایی توسط متخصصین حتی متخصصین طب طبیعی به عنوان یک رژیم روزمره بلند مدت توصیه نمی شود.
ادعای اصلی این رژیم مبنی بر کاهش PH خون، توسط بسیاری از متخصصین رد شده است اما با توجه به آثار مثبتی که این رژیم بر سلامتی انسان دارد، می تواند در کوتاه مدت مورد مصرف قرار بگیرد یا توصیه های آن در رژیم های متعادل تر اعمال شود.
سایت U.S. NEWS AND WORLD REPORT HEALTH، به دلیل انتخاب های محدود غذایی رژیم آلکالاین امتیاز بالایی به این رژیم نداده است! (2.4 از 5)
در نهایت اگر می خواهید به صورت بلند مدت از این رژیم پیروی کنید، حتما در نظر داشته باشید امکان ابتلا به سوء تغذیه وجود دارد!
از این مقاله چه آموختید؟
در این مقاله درباره تاریخچه، اجزا و انتخاب ها، مزایا ، معایب، هشدارها و کارایی این رژیم غذایی مطالبی را عنوان کردیم.
منابع
pH of blood: Normal levels, changes, symptoms, tests, and more
Ditching dairy: are vegan children at increased risk of osteoporosis? | The Vegan Society
Systematic review of the association between dietary acid load, alkaline water and cancer - PubMed
The Alkaline Diet and Cancer - American Institute for Cancer Research %
Alkaline Diet Plan Review: Does It Work?
The Alkaline Diet: An Evidence-Based Review
The Alkaline Diet: Pros, Cons, and What You Can Eat
A 7-Day Alkaline Meal Plan: From Dr. Daryl Gioffre – The New Potato