آیا می‌شود با رژیم غذایی جوش بلوغ را درمان کرد؟

یکی از کابوس‌های دوره‌ی نوجوانی، جوش صورت هست که گاها بسیار بزرگ و ناجور می‌شود و اعتماد به نفس را کامل از بین می‌برد. این در کنار تغییرات چهره، از جمله بزرگ شدن یا متورم شدن بینی و اختلالات هورمونی باعث می‌شود که فرد بخش زیادی از تمرکز خود را از دست بدهد. مثلا درگیر درمان این جوش‌ها، ترکاندن آن‌ها و ... باشد. در این نوشتار می‌خواهم درباره جوش دوران بلوغ صحبت کنم و مهم‌تر از آن، نقش تغذیه را در درمان جوش بلوغ بررسی کنم.

چرا در دوره بلوغ جوش می‌زنیم؟

بلوغ دورانی است که بدن دچار تغییرات اساسی هورمونی می‌شود. یکی از مهم‌ترین این تغییرات، افزایش هورمون‌هایی مانند آندروژن‌هاست که باعث می‌شود غدد چربی در پوست فعال‌تر شوند. زمانی که این چربی‌ها بیش از حد ترشح ‌شوند، منافذ پوست بسته می‌شوند و محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها به‌وجود می‌آید. نتیجه این فرایند چیزی نیست جز همان جوش‌هایی که به آن‌ها "آکنه" گفته می‌شود.

در واقع، جوش زدن در این سن کاملاً طبیعی است و نمی‌توان از آن گریخت، اما می‌توان با آگاهی، آن را کنترل کرد. برخی افراد به‌دلیل زمینه‌های ژنتیکی، بیشتر دچار آکنه می‌شوند و برخی دیگر کمتر.

در یک کلام، جوش صورت در دوران بلوغ سه دلیل اصلی دارد:

1-   بهم خوردن تعادل هورمونی

2-   تحریک تولید چربی

3-   افزایش التهاب بدن

پیشنهاد می‌کنم مقاله " چگونه با رژیم غذایی التهاب بدنمان را از بین ببریم؟" را در این زمینه مطالعه کنی.

البته طبیعی بودن این جوش‌ها، چیزی از نقش آن‌ها در به‌هم‌ریختن زیبایی چهره کم نمی‌کند!

جوش دوره بلوغ نشانه‌ی چیست؟

جوش‌های دوران بلوغ صرفا یک نشانه فیزیکی از تغییرات درونی بدن هستند. بدن ما در حال آماده شدن برای ورود به بزرگسالی است و این تغییرات هورمونی اجتناب‌ناپذیرند. جوش زدن لزوما به معنای کم‌توجهی به بهداشت یا رژیم غذایی ناسالم نیست، اما می‌تواند با این موارد مرتبط باشد. در بعضی از افراد، جوش‌ها نشان‌دهنده حساسیت به مواد غذایی خاص یا عدم تعادل هورمونی هستند.

جوش بلوغ چند سال طول می‌کشد؟

هیچ زمان مشخص و دقیقی برای پایان یافتن جوش‌های بلوغ وجود ندارد، اما معمولا این جوش‌ها از حدود ۱۲ تا ۱۳ سالگی شروع می‌شوند و ممکن است تا ۱۸ یا حتی ۲۵ سالگی ادامه پیدا کنند. در برخی افراد، مخصوصا اگر زمینه ارثی یا مشکلات هورمونی وجود داشته باشد، جوش‌ها حتی پس از پایان بلوغ نیز باقی می‌مانند. البته شدت و مدت این جوش‌ها به عوامل زیادی مثل نوع پوست، سبک زندگی، وضعیت روحی و تغذیه بستگی دارد.

نقش رژیم غذایی در جوش دوران بلوغ

تحقیقات جدید نشان داده‌اند که بعضی از غذاها می‌توانند باعث افزایش التهاب در بدن شوند یا سطح قند خون را به‌ سرعت بالا ببرند که این دو عامل مستقیما با بروز آکنه ارتباط دارند. مثلا مصرف بیش از حد شیرینی‌جات، نوشیدنی‌های قندی، فست‌فودها، لبنیات پرچرب و غذاهای فرآوری‌شده می‌تواند جوش‌ها را شدیدتر کند.

از طرفی، رژیم غذایی غنی از سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، منابع پروتئین سالم (مانند ماهی و مرغ بدون پوست)، مغزها و آب کافی می‌تواند به کاهش التهاب، تنظیم هورمون‌ها و در نتیجه کنترل جوش‌ها کمک کند.

پس تغذیه و رژیم غذایی نقش تعیین کننده‌ای در کاهش جوش دوره بلوغ یا پیشگیری از آن ایفا می‌کند. البته این نکته را در نظر داشته باش که درست است رژیم غذایی در کاهش جوش صورت موثر باشد اما تنها راه نیست.

5 دستورالعمل رژیمی مهم برای کاهش جوش بوغ

در ادامه پنج دستورالعمل مهم غذایی درباره کاهش جوش صورت را بررسی می‌کنم:

افزایش مصرف آنتی اکسیدان‌ها

آنتی‌اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که با مقابله با رادیکال‌های آزاد، از سلول‌های بدن از جمله سلول‌های پوستی محافظت می‌کنند. مصرف خوراکی‌هایی مانند سبزیجات برگ ‌سبز، انواع توت‌ها، انار، گوجه‌فرنگی، چای سبز و شکلات تلخ باعث تامین آنتی‌اکسیدان مورد نیاز بدن می‌شود. این ترکیبات می‌توانند التهاب‌های پوستی را کاهش دهند و به پاکسازی پوست از جوش‌های مزاحم کمک کنند. در واقع، رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان نوعی پشتیبانی طبیعی از پوست برای مقابله با آسیب‌های هورمونی و محیطی است که در دوران بلوغ شدت می‌گیرد.

کاهش مصرف مواد غذایی شیرین

غذاهای شیرین مانند شکلات، نوشابه، شیرینی، کیک و حتی برخی غلات صبحانه، قند خون را به‌سرعت بالا می‌برند. این افزایش ناگهانی قند، باعث ترشح بیشتر انسولین در بدن می‌شود. انسولین بالا با تحریک هورمون‌های آندروژنی، می‌تواند غدد چربی پوست را فعال‌تر کند و در نتیجه احتمال جوش زدن بیشتر شود. علاوه بر این، قند بالا در رژیم غذایی با افزایش التهاب در بدن نیز همراه است. بنابراین، محدود کردن مصرف مواد شیرین به‌ ویژه در دوران بلوغ، یکی از روش‌های مؤثر برای کنترل جوش و حفظ تعادل هورمونی پوست به‌شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید: چگونه میل شدید به شیرینی‌ را مهار کنیم؟

افزایش مصرف آب

آب، یکی از حیاتی‌ترین عناصر برای سلامت عمومی بدن و شادابی پوست است. نوشیدن آب کافی در طول روز، به دفع بهتر سموم از بدن کمک می‌کند و باعث بهبود جریان خون در پوست می‌شود. این موضوع باعث می‌شود منافذ پوستی باز بمانند و تجمع چربی در آن‌ها کاهش یابد. کم‌آبی می‌تواند پوست را خشک، کدر و مستعد جوش کند چون بدن برای جبران خشکی، چربی بیشتری تولید می‌کند. تأمین آب کافی با نوشیدن روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب، نقش مهمی در کاهش جوش‌های دوران بلوغ و شفاف نگه‌داشتن پوست دارد.

بیشتر بخوانید: نقش مهم آب در لاغری

اجتناب از غذاهای محرک

برخی غذاها می‌توانند مانند جرقه‌ای برای شروع یا تشدید جوش‌های پوستی عمل کنند. غذاهایی مانند فلفل تند، ادویه‌های قوی، سوسیس، کالباس، تنقلات چرب و حتی برخی نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا شیرین‌شده ممکن است در بدن واکنش‌های التهابی ایجاد کنند. این واکنش‌ها منجر به تحریک غدد چربی و در نهایت مسدود شدن منافذ پوست می‌شوند. همچنین در بعضی افراد، مصرف این غذاها باعث بروز ناگهانی جوش‌های چرکی یا زیرپوستی می‌شود. کاهش مصرف این مواد خوراکی، یکی از راهکارهای موثر برای کمک به پاک‌سازی پوست در دوران بلوغ به‌شمار می‌رود.

کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده و فست فود

غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فودها معمولا سرشار از چربی‌های ناسالم، نمک، شکر و افزودنی‌های شیمیایی هستند. این ترکیبات می‌توانند باعث افزایش التهاب در بدن، تحریک غدد چربی و برهم خوردن تعادل هورمونی شوند؛ سه عاملی که مستقیما با بروز جوش‌های پوستی در ارتباط هستند. مصرف مکرر سوسیس، کالباس، چیپس، پیتزا و انواع غذاهای آماده نه ‌تنها ارزش غذایی کمی دارد، بلکه سلامت پوست را نیز به خطر می‌اندازد.

در ادامه سایر راه‌کارهای کلی مهار جوش دوره بلوغ را هم برایت توضیح دادم:

برای رفع جوش بلوغ چه کنیم؟

چند نکته کلی هم درباره مهار جوش دوره بلوغ می‌گویم:

• رعایت بهداشت پوست: شست‌وشوی صورت با شوینده‌های ملایم، دوبار در روز، می‌تواند به پاکسازی چربی و آلودگی‌ها کمک کند.
•  استفاده نکردن از محصولات چرب و سنگین: کرم‌ها و ضدآفتاب‌های چرب، منافذ پوست را مسدود می‌کنند.
• کاهش استرس: استرس بالا باعث تشدید ترشح هورمون‌های تحریک‌کننده آکنه می‌شود.
•  ورزش منظم: فعالیت بدنی گردش خون را بهبود می‌دهد و به تعادل هورمونی کمک می‌کند.
•  خواب کافی: کم‌خوابی باعث افزایش استرس و اختلال در عملکرد هورمون‌ها می‌شود.

بهترین روش درمان جوش بلوغ چیست؟

برای انتخاب بهترین روش درمان باید شدت جوش‌ها را در نظر گرفت. در موارد خفیف، رعایت بهداشت و تغذیه ممکن است کافی باشد. اما اگر جوش‌ها شدید و دردناک باشند یا جای آن‌ها روی پوست باقی بماند، باید به پزشک پوست مراجعه کرد. 

در یک کلام بهترین روش درمان جوش بلوغ، رعایت رژیم غذایی، مصرف داروهای پزشک و بطور کلی یک سبک زندگی سالم است. 

چگونه جلوی جوش بلوغ را بگیریم؟

جلوگیری کامل از جوش‌های بلوغ شاید ممکن نباشد، اما می‌توان آن‌ها را کاهش داد:

•  شستن منظم صورت بدون افراط
• تمیز نگه‌داشتن بالش و وسایل شخصی
• خودداری از دست زدن به صورت با دست آلوده
• نوشیدن آب کافی (حداقل ۸ لیوان در روز)
• خودداری از فشردن یا ترکاندن جوش‌ها
• تغذیه سرشار از فیبر، آنتی‌اکسیدان و مواد معدنی

جوش بلوغ در پسران و دختران چه فرقی می‌کند؟

تفاوت اصلی جوش‌های بلوغ در پسران و دختران مربوط به نوع و میزان هورمون‌ها است. پسرها معمولا به دلیل افزایش شدید هورمون تستوسترون، جوش‌های شدیدتر و چرکی‌تری تجربه می‌کنند، به‌ویژه روی صورت، پشت و شانه‌ها. درحالی‌که در دخترها، نوسانات هورمونی دوره‌ای (مانند قاعدگی) باعث بروز جوش‌های زیرپوستی یا جوش‌های هورمونی در ناحیه چانه و اطراف دهان می‌شود. همچنین، مصرف لوازم آرایشی در دخترها می‌تواند باعث بسته شدن منافذ و بدتر شدن جوش‌ها شود.

نتیجه‌گیری

جوش‌های بلوغ بخش طبیعی از زندگی هر نوجوانی هستند، اما با درک درست از علت آن‌ها و به‌کارگیری راهکارهای علمی، می‌توان این دوره را راحت‌تر پشت سر گذاشت. رژیم غذایی در این مسیر نقش پررنگی دارد. اگر انتخاب‌های غذایی ما هوشمندانه باشد، هم بدن سالم‌تری خواهیم داشت و هم پوستی شاداب‌تر. داشتن یک رژیم غذایی سالم و اصولی به همراه یک برنامه تمرینی به درد بخور، هم کمک می‌کند تا از جوش صورت در امان بمانی هم سلامتی و تناسب اندام داشته باشی.