زانوی ضربدری چیست ؟ + آیا برای اصلاح آن نیاز به عمل جراحی است؟

چرا دچار زانوی ضربدری می شویم + انواع آن

شاید تا به حال عنوان زانو یا پای ضربدری را شنیده باشید. اما حال اینکه چه عارضه ای است را در ادامه توضیح می دهیم. 

هر فردی زمان صاف ایستادن می تواند دو پا را در کنار هم قرار دهد و قوزک هر دو پا را به هم بچسباند. افرادی که به دلایل مختلف دچار عارضه زانوی ضربدری می شوند توانایی اینکار از آنان سلب شده و یا همراه با درد امکان پذیر است. در ادامه در مورد میزان شیوع و انواع آن صحبت خواهیم کرد.

شیوع

گزارشات درمورد زانوی ضربدری متناقض است. برخی مقالات شیوع این عارضه را در دختران بیش از پسران (دختران 45.2 و پسران 39.1 درصد) گزارش کرده و برخی دیگر جنسیت را عامل بی تاثیر اعلام نمودند ولی در تمامی این مقالات در هر دو جنسیت اعلام کردند که هر چه به سن بلوغ نزدیکتر می شوند درصد درگیری به این عارضه نیز افزایش می یابد که بیشترین فراوانی مربوط به سنین 12 و 13 سال عنوان شده است. بیشترین درصد درگیری مربوط به زانوی ضربدری با شدت متوسط ثبت شده که در این مرحله حرکات اصلاحی در اصلاح یا جلوگیری از پیشرفت بیشتر نقش به سزایی دارد.

انواع

 تقسیم بندی های متفاوتی در کتب، مقالات و متن های مرتبط وجود دارد که به سه مورد از مهمترین آنان اشاره خواهیم کرد.

استاتیک و داینامیک

زانوی ضربدری ایستا به حالتی گفته می شود که فرد توانایی صاف و با پاهای جفت ایستادن را نداشته و در این حالت دو قوزک پا از هم فاصله داشته باشند.

در حالت داینامیک فرد به راحتی و بدون درد پاها را جفت می کند و قوزک ها نیز به هم میچسبند اما در موقع راه رفتن قسمت پایینی پاها از هم فاصله گرفته و اصطلاحا فرد دچار واروس (دور شدن پا) می شود. این مورد بیشتر در ورزشکاران و افرادی که شدت عارضه زانو ضربدری شان به قدری کم بوده که به ساختارهای دیگر آسیب وارد نشده دیده می شود.

اصلاح پذیر و اصلاح ناپذیر

اگر تغییرات به وجود آمده در زانو و پا به استخوان آسیب وارد کرده و دچار تغییر شکل استخوان شود با تمرینات اصلاحی تنها از پیشرفت بیشتر عارضه جلوگیری شده و درد فرد را کاهش می دهند. شیوع این نوع عارضه زانو ضربدری بسیار کم بوده و اکثرا به نوع اصلاح پذیر دچار می شود. در نوع اصلاح پذیر این مساله  فقط در عضلات ایجاد تغییر نموده و استخوان ها تحت فشار قرار می گیرند. این نوع از عارضه تنها به کمک تمرینات اصلاحی جهت بازگرداندن اندام به وضعیت نرمال نیاز دارد. مدت زمان جواب دهی بستگی به شدت عارضه، سن، جنسیت، ژنتیک و .... دارد و حداقل زمان مشاهده تغییرات در مقالات 8 هفته ذکر شده است.

ارثی و اکتسابی

این عارضه به صورت اکتسابی و ارثی نیز تقسیم می شود که دلیل عارضه به صورت اکتسابی سبک نادرست زندگی، ضعف عضلات، تغذیه و .... است که در صورت تمایل می توانید به علل ایجاد زانوی پرانتزی مراجعه فرموده و مطالب کامل را مطالعه نمایید.

تغییرات استخوانی

هر قسمت از بدن که از حالت نرمال خارج می شود فشارهای غیر متعارفی به اندام های دیگر وارد می کند که  
در صورت طولانی مدت شدن این مساله باعث آسیب استخوان و تغییرات استخوانی می شود که در صورت رسیدن به این مرحله آسیب های وارده به استخوان غیر قابل برگشت هستند و تمرینات جهت تسکین درد و حمایت بیشتر عضلات از مفصل مربوطه انجام می شود. این تغییرات در عارضه زانوی ضربدری هم وجود دارد. هنگامی که زانو به حالت ضربدری درمی آید فشار در قسمت خارجی افزایش پیدا کرده و در قسمت داخلی این فشار کمتر از حد نرمال است. همین امر باعث تخریب بافت استخوانی در قسمت خارجی و کشیدگی عضلات در قسمت داخلی می شود. این موارد باعث ساییدگی زودرس زانو، فشار بر مفصل مچ پا و فشار بر مفصل ران (هیپ) است.

با توجه به فشار بیشتردر قسمت خارجی زانو غضروف و مینیسک در این قسمت فشرده شده و متحمل فشار بیش از حد می شود که با توجه به اصطکاک بیش از اندازه به وجود آمده ساییدگی زودتر از زمان کهولت سن  تخریب بافت ها به سراغ فرد می آید. این مساله اگر زود برطرف شود با کمک تقویت عضلات از پیشرفت ساییدگی و مشکلاتی از قبیل از بین رفتن کامل غضروف، کاهش فاصله بین استخوان ران و درشت نی و ایجاد استخوان های اضافی جلوگیری نمود.

به صورت نرمال و طبیعی زانو به کمک مینیسک و کپسول هایی که در سطح مفصلی دارد فشار متعارفی در این مفصل به وجود می آورد. درصورت ضربدری شدن زانو این فشار بر هم خورده و باعث کاهش فاصله بین درشت نی و قسمت پایینی استخوان ران می شود. درصورت عدم درمان به موقع این مساله ساییدگی زانو و آرتروز اتفاق می افتد.