اختلالات خوردن، اختلالاتی روانی که آرام آرام شما را می بلعند!

577

مقدمه

امروزه کمتر کسی است که از شیوع بیماری های روانی مختلف بین عموم مردم بی اطلاع باشد. سبک زندگی مدرن، شهر نشینی و ... سبب افزایش میزان این شیوع بین مردم است. بمباران تبلیغات شرکت های تجاری تصاویر غلطی از اندام مناسب به مردم ارائه می دهد. این تصویر سازی غلط برای فروش محصولات مختلف تجاری شرکت های تبلیغ کننده است. تصویر سازی های غلط نه تنها بین عامه مردم، بلکه بین بسیاری از مدل ها و سلبریتی ها رواج دارد. مجموعه این مولفه ها دست به دست هم داده تا شیوع اختلالات خوردن، بیش از گذشته باشد. اختلالات خوردن به مجموعه ای از بیماری های روانی اطلاق می شود که ناشی از تصور غلط فرد نسبت به بدن خودش است. این اختلال می تواند به قیمت از دست دادن جان فرد تمام شود. در ادامه این مقاله قصد داریم در خصوص این اختلالات صحبت کنیم.

بخش اول: نگاه کلی

در این مقاله چه می آموزیم؟

در این مقاله درباره اختلالات خوردن و انواع آن (تفاوت ها و تشابهات)، مطالبی را خدمت شما عزیزان ارائه خواهیم داد.

تعریف اختلالات خوردن

اختلالات خوردن به مجموعه ای از اختلالات روانی اطلاق می شود که به صورت الگوهای نادرست خوردن در فرد بروز می کند. این اختلالات سبب بروز مجموعه ای از رفتارهای افراطی در راستای تصور فرد نسبت به اندام خود می شود.

بسیاری از این بیماران، نسبت به روند درمانی از خود مقاومت نشان می دهند و سعی می کنند علائم بیماری را از اطرافیان پنهان کنند.

میزان شیوع افسردگی و اضطراب در این دسته از بیماران بیشتر است که روابط علت و معلولی این مشکلات با اختلالات خوردن مشخص نیست، یعنی مشخص نیست افسردگی و اضطراب سبب بروز اختلالات خوردن می شوند یا این اختلالات سبب بروز افسردگی و اضطراب می شوند. البته نقطه نظر مشترک متخصصین برمبنای رابطه دوطرفه اختلالات خوردن با افسردگی و اضطراب است.

تفاوت شیوع انواع آن

به طور کلی اختلالات خوردن در زنان بیشتر از مردان شیوع دارد. بر اساس نوع اختلال سن بروز در مبتلایان متفاوت است برای به طور کلی مجموعه اختلالات خوردن بین زنان بیشتر از مردان شیوع دارد.

براساس نوع اختلال، سن بروز در مبتلایان متفاوت است. برای مثال بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی بیشتر در سنین نوجوانی بروز پیدا می کنند اما پرخوری افراطی (BED) بیشتر در سنین بزرگسالی بروز پیدا می کند. تحقیقات آماری نشان می دهند شیوع اختلالات خوردن در مجموع میان زنان میانسال بیشتر است. حدودا 12 درصد نوجوانان دختر به دلیل همین بمباران تبلیغاتی از این اختلالات رنج می برند. ناگفته نماند انواعی از اختلالات خوردن وجود دارد که در میان مردان شیوع بیشتری دارند. برای مثال : بی اشتهایی ورزشکاران، اختلال ارتورکسیا (میل غیر قابل کنترل به مصرف غذاهای سالم)، بد شکل انگاری عضلات بدن و ... در میان مردان شیوع بیشتری دارد.

بخش دوم: انواع اختلالات خوردن و تفاوت هایشان

در این بخش چه می آموزیم؟

در این بخش درباره سه نوع اختلال خوردن اصلی، انواع دیگر اختلالات خوردن، تفاوت ها و شباهت هایشان با یکدیگر صحبت خواهیم کرد.

انواع اختلالات خوردن:

سه نوع اختلال بی اشتهایی عصبی(anorexia nervosa)، پرخوری افراطی (bulimia nervosa) و پرخوری عصبی(binge eating disorder) به خوبی توسط انجمن روانشناسی آمریکا تعریف شده است اما مابقی اختلالات بیشتر از طریق علائم معمولشان طبقه بندی می شوند.

بی اشتهای عصبی (anorexia nervosa)

این اختلال بین بانوان نوجوان شیوع بیشتری دارد. با ورود صنعت مدلینگ به فضای تبلیغاتی این اختلال شیوع بیشتری پیدا کرده است. فرد به دلیل باور نادرست نسبت به بدن خویش همواره در پی کاهش وزن خود است و برای وزن خود هدفی متصور نیست و تنها وزن کم می کند! برای کاهش وزن خود به هرکاری اعم از محدودیت کالری شدید، خوردن مکمل های لاغری، مصرف داروهای لاغری، تمرینات ورزشی افراطی و ... دست می زند. شکی نیست این اختلال سبب بروز آسیب های گسترده جسمانی و روانی در فرد می شود. متاسفانه شیوع خودکشی در بین این بیماران بیشتر است که روابط علت و معلولی آن با این اختلال مشخص نیست. این بیماران مقاومت به درمان از خود نشان می دهند و در روند درمان همکاری لازم را از خود نشان نمی دهند و فراتر از آن ، علائم بیماری و عواقب آن را از تیم درمان و اطرافیان خود پنهان می کنند.

پرخوری عصبی(bulimia nervosa)

خوردن بی رویه مقادیر زیادی از غذاها در برهه های زمانی مختلف و سعی در جبران این کالری دریافتی به صورت افراطی، مشخصه اصلی این اختلال است.

این افراد عمدتا دچار پشیمانی در خصوص بروز این رفتار هستند، و سعی می کنند با ایجاد استفراغ عمدی مواد غذایی مصرف شده را از بدن خارج کنند. البته بعضی از آن ها به سوزاندن کالری به صورت ناصحیح یا مصرف ملین ها اکتفا می کنند که هر دو رفتار اثرات مضری بر سلامت کلی این افراد دارد. البته قابل توجه است به علت وزن نرمال این افراد، مخاطرات به شدت بی اشتهایی عصبی نیست.

اختلال خوردن افراطی (binge eating disorders)

در این اختلال بیماران تقریبا سه بار در هفته تا سه بار در ماه یا بیشتر به صورت افراطی اقدام به مصرف مقادیر زیادی از مواد غذایی می کنند و این کار را تا جایی ادامه می دهند که احساس سیری مفرط کنند. بلافاصله پس از بروز حس سیری فرد دچار پشیمانی می شود و به خود قول می دهد این رفتار را دیگر تکرار نکند که عملا ناموفق است و این سیکل مداوم تکرار می شود! این افراد به دلیل احساس خجالت اقدام به خوردن مخفیانه می کنند! وجه تمایز اختلال خوردن افراطی (BED) با پرخوری عصبی (BN) این است که این افراد اقدام به خالی کردن غذا به صورت استفراغ یا رفتارهای افراطی نمی کنند لذا عمدتا چاق هستند و مشکلات سلامتی در این افراد مرتبط با چاقی این افراد است.

سایر اختلالات

اختلال تخلیه

علائم این افراد شباهت زیادی با پرخوری عصبی دارد ولی تفاوت در این است که اختلالات خفیف تر و وزن آن ها نرمال تر است.

بی اشتهایی ورزشکاران

همانطور که از اسم این اختلال پیداست، بیشتر در ورزشکاران خصوصا ورزشکاران نخبه این اختلال بروز می کند! در این ورزشکاران باور غلطی مبنی بر اینکه درصد چربی بالاست وجود دارد و بنا به این عقیده فرد رژیم های با درصد پروتئین بالا، محدودیت کالری و ورزش های سنگین از خود بروز می دهد.

اختلال خودزشت انگاری (muscle dysmorphia)

این اختلال نقطه مقابل AN است یعنی بر خلاف بیماران AN که خود را بیش از حد چاق و بزرگ می پندارند این افراد خود را بیش از حد کوچک و ضعیف می پندارند! لذا بنا به این عقیده اقدام به بروز رفتارهایی می کنند. البته نمی توان این رفتار را به عنوان اختلال جدی در نظر گرفت تا زمانی که فرد اقدام به رفتارهای مخاطره آمیز مثل ورزش های فوق سنگین (در حد آسیب)، مصرف بی رویه مکمل ها و خصوصا استروئیدها و ... نکند!

اختلال ارتورکسیا (میل غیر قابل کنترل به مصرف غذاهای سالم)

پزشکان بیشتر این اختلال را در دسته اختلالات وسواس طبقه بندی می کنند. این افراد به صورت وسواسی میل به مصرف غذاهای سالم دارند تا جایی که از خوردن در رستوران ها یا منزل اطرافیان امتناع می کنند چون گمان می کنند ناسالم هستند! این رفتار را تا جایی ادامه میدهند تا به روابط اجتماعی آن ها آسیب وارد شود!

اختلال نشخوار کردن

این فرد غذای جویده شده یا قورت داده شده را مجددا می جود و این عمل را بعضا تا دو ساعت ادامه می دهد. البته عمدتا این اختلال خود به خود متوقف می شود اما گاها تا سال ها می تواند وجود داشته باشد. این اختلال بیشتر در کودکان و افراد عقب مانده ذهنی رخ می دهد.

پیکا

به عادت مصرف مواد غیر خوراکی پیکا می گویند. پیکا می تواند در سنین و دوره های مختلف مثل کودکی، بارداری و ... بروز کند. عمدتا علت بروز پیکا را به تکامل مغز یا کمبود آهن مرتبط می کنند.

سندرم پرادر ویلی

این اختلال در کودکان و بزرگسالان به میزان مساوی بروز می کند. در این اختلال فرد هیچگونه کنترلی روی مهار خوردن ندارد و فرمان سیری در این فرد صادر نمی شود. تنها راه کنترل این افراد دور نگه داشتن غذا از این افراد است و این افراد اگر کنترل نشوند خوردن را تا مرز مرگ ادامه می دهند! این اختلال با مشکلات تکاملی دیگر هم ارتباط تنگاتنگی دارد.

درانکورکسیا (druncorexia)

این اختلال در مصرف کنندگان الکل دیده می شود. این افراد بدلیل ترس از چاق شدن کالری مصرفی از سایر مواد غذایی را کاهش می دهند تا بتوانند با خیال راحت الکل بیشتر مصرف کنند. در این افراد مشکلات مرتبط با سوء تغذیه و مصرف الکل بروز پیدا می کند.

بخش سوم: علل زمینه ای بروز اختلالات خوردن

علت های مختلفی را می شود برای بروز اختلالات خوردن تصور کرد اما عدم اعتماد به نفس، استرس، افسردگی و ... می توانند در بروز این اختلالات موثر باشند. البته ارتباط بین مشکلات روانی و این اختلالات بسیار دقیق است و شاید علت اصلی باشد. بسیاری از متخصصین اذعان دارند علل متفاوت و چندگانه ای را می توان برای بروز این اختلالات متصور شد. برای مثال علل بیوشیمیایی و ژنتیکی می توانند در بروز این اختلالات نقش داشته باشند.

مشکلات شخصیتی نقش بشدت مهمی در بروز این اختلالات دارد. برای مثال افراد مبتلا به پرخوری عصبی و افراطی معمولا شخصیت های پرخاشگر داشته و توان کنترل بروز رفتارهای خشمگینانه را ندارند!

علل اجتماعی و محیطی هم نقش موثر و مهمی در بروز این اختلالات دارد. برای مثال محیط کاری نامناسب، خانواده نا آرام، قرار گرفتن در معرض استرس شدید و ... در بروز این علائم نقش دارند.

درنهایت می توان گفت با بروز بیماری های روانی ریسک ابتلا به اختلالات خوردن افزایش پیدا می کند.

بخش چهارم: تشخیص، درمان و عواقب اختلالات خوردن

در این بخش چه می آموزیم؟

در این بخش درباره نحوه تشخیص، نوع درمان و عواقب احتمالی اختلالات خورن صحبت خواهیم کرد.

تشخیص

تشخیص بر اساس چهار شاخص صورت میگیرد:

- ارزیابی تاریخچه پزشکی فرد و خانواده: به منظور تشخیص دقیق اختلالات خوردن، تیم درمان بروز این بیماری در خانواده فرد مورد بررسی قرار می دهند. در صورت بروز این اختلالات در خانواده فرد در گذشته یا حال، احتمال بروز افزایش پیدا می کند. بعضی از بیماری ها می تواند ریسک ابتلا به اختلالات خوردن را افزایش دهد لذا تاریخچه پزشکی فرد می تواند در امر تشخیص راهگشا باشد.

- ارزیابی روانی: باید فرد از نظر شرایط روانی مورد بررسی قرار بگیرد چرا که بین ابتلا به بیماری های روانی مختلف و بروز اختلالات خوردن ارتباط وجود دارد. با توجه به اهمیت بررسی شرایط روانی، تیم درمان راهکارهای مختلفی دارد و این شرایط مورد بررسی قرار می گیرد.

- ارزیابی فیزیکی: ارزیابی شرایط فیزیکی فرد مثل وزن می تواند در تشخیص اختلالات خوردن کمک کننده باشد. در برخی از اختلالات خوردن مثل پرخوری عصبی فرد بدلیل ایجاد استفراغ تعمدی با دست، پشت دستانش دچار خراش مزمن می شود و مینای پشت دندان هایش به علت اسیدیته استفراغ از بین می رود لذا ارزیابی فیزیکی برای کمک به تشخیص بسیار با اهمیت است.

- ارزیابی بیوشیمیایی: در ارزیابی بیوشیمیایی، کمبودهای تغذیه ای، اختلالات الکترولیتی و پارامترهای خونی مرتبط با شدت یا افزایش ریسک بروز اختلالات خوردن مورد بررسی قرار می گیرد.

پزشکان و کادر درمان از طریق ارزیابی های چهارگانه فوق وجود اختلالات خوردن را تشخیص می دهند.

درمان

درمان با همکاری درون رشته ای صورت می پذیرد. در واقع یک تیم از متخصصین تغذیه، روان درمانگر و پزشک اقدام به درمان فرد با توجه به شرایط او می کنند. راهکارهای درمانی متعددی در این زمینه پدید آمده اند که مهمترین و کاراترین آن ها درمان رفتاری-شناختی یا cognitive-behavioral therapy است.

CBT( درمان رفتاری- شناختی): بر مبنای تغییر نگرش فرد نسبت به موضوع و عمل به آن ( به عنوان کاربردی ترین و موثرترین راهکار)

داروها: دارویی مختص این افراد ثبت نشده اما به منظور بهبود علائم و شرایط بعضی از داروهای ضدافسردگی و آرامبخش مثل فلوکسیتین، سرتالین و ... که برداشت سروتونین را مهار می کنند، استفاده می شوند.

تغذیه و کمبودهای تغذیه ای

بدلیل رفتارهای غیر اصولی و غیر متعادل غذایی، کمبودهای تغذیه ای گاها تا سرحد از دست دادن جان فرد در این افراد وجود دارد!

این کمبود های تغذیه ای می توانند منجر به آریتمی، ایست قلبی، خونریزی معده، به هم خوردن بالانس الکترولیتی و ... شوند.

کمبودهای تغذیه ای بیشتر به دلیل دریافت بسیار پایین انرژی (کمتر از 500 کیلوکالری در روز)، دریافت بسیار پایین پروتئین، دریافت پایین کلسیم، الکترولیت ها و مایعات بروز می کند.

بخش پنجم: پیشگیری، نتیجه گیری و منابع

در این بخش چه می آموزیم؟

در این بخش درباره نحوه پیشگیری و نتیجه گیری نهایی مقاله مطالبی را عنوان خواهیم کرد.

پیشگیری

به طور کلی 7 راهکار اساسی برای پیشگیری از اختلالات خوردن می توان متصور شد:

در مقابل کودکان اظهار به نارضایتی از اندام خود یا وادار کردن خود به رژیم های سخت نکنید.
کودکان را وادار به گرفتن رژیم نکنید.
فضای مناسبی در طول روز از نظر کاری برای خود فراهم کنید.
بیشتر به تفکر درباره افکار مثبت بپردازید و کمتر منفی بافی کنید.
به هیچکس حس منفی درباره اندامش ندهید.
به اعضای خانواده خود حس محبت و عشق را بدون توجه به ظاهر و اندامشان انتقال دهید.
در خصوص شرایط روانی خود هوشیار باشید و در صورت بروز علائم سریعا اقدام به درمان کنید.

نتیجه گیری

سلامتی و تناسب اندام، با رعایت دستورالعمل های ساده تغذیه ای و ورزشی قابل دستیابی است. برای رسیدن به این اهداف لزومی بر بروز رفتارهای افراطی وجود ندارد. باید هوشمندانه عمل کنید و فریب تبلیغات گوناگون در زمینه تناسب اندام را نخورید چرا که می تواند به بروز اختلالات خوردن و عواقب جبران ناپذیر سلامتی منجر شود. همواره سلامت روان و جسم باهم ارتباط دارند و می توانند روی هم تاثیرگذار باشند. پس علاوه بر نگرانی در خصوص سلامت جسم، درباره سلامت روان خود هم هوشیار باشید و در راستای آن تلاش کنید.